โดย Pallas
27 มิถุนายน 2550

คิวปิโด (Cupido)

          คิวปิโดเป็นดาวทิพย์ดวงแรกที่ท่านวิตเตอค้นพบ เป็นดาวแห่งการสมรสและครอบครัว ว่ากันว่า ท่านวิตเตอได้วิเคราะห์จากดวงชะตาที่ทราบวันแต่งงานแน่นอนหลายๆดวง แล้วพบว่า เมื่อใช้เมอริเดียนหรือจันทร์จรสุริยคติ (หมายถึงบวกโค้งสุริยยาตร์) กลับไม่พบว่าทำมุมกับดาวดวงใด ท่านวิตเตอจึงสมมติว่ามีปัจจัยหรือดาวที่ยังไม่ถูกค้นพบอยู่ ณ ตำแหน่งนั้น ผนวกกับการสร้างกราฟความสัมพันธ์ระยะห่างจากดวงอาทิตย์กับระยะเชิงมุม ตามที่กล่าวไว้ในตอน 1 ท่านวิตเตอจึงค้นพบดาวทิพย์ดวงแรกขึ้นมา โดยเรียกว่า คิวปิโด (Cupido) 

          ท่านอัลเฟรด วิตเตอได้จัดให้ดาวคิวปิโดเป็นดาวเกษตรประจำราศีตุล ร่วมกับดาวศุกร์ อย่างไรก็ตาม การจัดดาวเคราะห์เป็นดาวเกษตรครองราศีต่างๆนี้ยังไม่เป็นที่ยุติ รวมทั้งไม่เป็นที่นิยมใช้กันในโหราศาสร์สำนักฮัมบูร์กหรือยูเรเนียน เนื่องจากโหราศาสตร์ยูเรเนียนมีปัจจัยและวิธีการสำหรับพยากรณ์มากมายเพียงพออยู่แล้ว ไม่จำเป็นต้องใช้ดาวเกษตรหรือดาวเจ้าเรือนเหมือนกับโหราศาสตร์ระบบอื่นๆ

อัตราการโคจร

          จากการคำนวณของท่านอัลเฟรด วิตเตอ ท่านพบว่า ระยะทางโดยเฉลี่ยจากดวงอาทิตย์ถึงดาวคิวปิโด เท่ากับ 41 AU (Astronomical Unit หรือหน่วยดาราศาสตร์) ต่อมาเจมส์ นีลีย์ได้ปรับแก้เป็น 40.998 AU

          สำหรับระยะเวลาโคจรรอบจักรราศีนั้น ท่านวิตเตอคำนวณไว้เท่ากับ 262.5 ปี ส่วนเจมส์ นีลีย์ปรับแก้เป็น 262.512 ปี หรืออาจจะประมาณได้ว่า ดาวคิวปิโดโคจรผ่านแต่ละราศีจะใช้เวลาประมาณ 21 ปี 11 เดือน หรือคิดเป็นอัตราโคจรปีละ 1 องศา 23 ลิปดา

ตำนานเทพกรีก-โรมัน

          คิวปิโดหมายถึง เทพอีรอส (Eros) ของกรีก หรือ เทพคิวปิด (Cupid) หรือเทพอามอร์ (Amor) ของโรมัน ซึ่งเป็นกามเทพ หรือเทพแห่งความรัก ลักษณะที่เราคุ้นเคยก็คือ เทวดาเด็กมีปีกสีขาว ถือธนูคอยยิงศรให้คนเกิดความรักต่อกัน คิวปิดเป็นโอรสของเทพเอรีส (มาร์ส) เทพแห่งสงคราม กับเทพีอโฟรไดที (วีนัส) ซึ่งลักลอบเป็นชู้กัน (เพราะสามีตัวจริงของเทพีวีนัสคือเทพวัลแคน) จนเกิดคิวปิดขึ้น

          ตามตำนานแล้ว เทพคิวปิดจะอยู่ใกล้ชิดกับเทพีวีนัส ผู้เป็นมารดา อยู่เสมอ ซึ่งอาจเทียบเคียงในเชิงอุปมาอุปไมยได้ว่า เมื่อมีความงาม ก็มักจะตามมาด้วยความใคร่และความรัก

          อย่างไรก็ตาม ในตอนแรกนั้น เทพคิวปิดไม่ยอมเติบโตเป็นผู้ใหญ่ตามกาลเวลาที่ผ่านไป ยังคงเป็นเด็กอยู่เสมอ ทำให้เทพีวีนัสเกิดความกังวลใจ จึงไปปรึกษากับเทพีธีมิส เทพีแห่งความยุติธรรมว่า ควรทำอย่างไร คิวปิดจึงจะเติบโตขึ้นเป็นผู้ใหญ่ ก็ได้รับคำตอบว่า ที่คิวปิดไม่ยอมโตเป็นเพราะขาดเพื่อนเล่นแก้เหงา ต่อมาไม่ช้าไม่นาน เทพีวีนัสก็ได้กำเนิดโอรส อีกองค์หนึ่งชื่อ แอนตีรอส (Anteros) ซึ่งมีบิดาคือเทพมาร์สอีกแล้ว (ไม่ใช่เทพวัลแคน สามีตัวจริง เช่นเคย) เมื่อมีน้องชายเป็นเพื่อนเล่น กามเทพคิวปิดจึงเติบโตขึ้นเป็นหนุ่มรูปงาม ส่วนเทพแอนตีรอสนั้นถือกันว่าเป็นเทพที่บันดาลให้เกิดความรักตอบด้วย ตรงนี้ตีความได้ว่า ความรักที่ก่อกำเนิดขึ้นนั้นจะบรรลุผล จะต้องได้รับความรักตอบ เมื่อครบทั้งสองทาง ความรักนั้นจึงจะสมบูรณ์ นั่นคือความหมายของคิวปิโดนั่นเอง

          ตำนานสำคัญของกามเทพคิวปิดนั้นจะเกี่ยวข้องกับ นางไซคี (Psyche แปลว่า จิตใจ หรือ วิญญาณ) ผู้มีรูปโฉมงดงามเป็นที่เลื่องลือ ผู้ที่ได้พบเห็นต่างก็ลุ่มหลงเทิดทูนจนลืมที่จะบูชาเทพีวีนัส เทพีแห่งความงาม มารดาของคิวปิดไป ทำให้เทพีวีนัสเกิดความไม่พอใจจึงสั่งให้คิวปิดไปทำให้ไซคีไปหลงรักชายที่เลวทรามต่ำช้าสักคนหนึ่ง คิวปิดได้ฟังดังนั้นก็รีบไปทำตามคำสั่งแม่ โดยลอบเข้าไปในห้องนอนข องไซคีขณะนางกำลังหลับอยู่ ตั้งใจจะยิงศรตามคำสั่งแม่ แต่เมื่อเห็นรูปโฉมของนางกลับตกตะลึง และกลับทำลูกศรในมือทิ่มแทงตัวเอง คิวปิดจึงหลงรักไซคีนับแต่บัดนั้น แต่ก็ทำอะไรเปิดเผยไม่ได้ เพราะกลัวแม่ สุดท้ายก็วางแผนโดยขอความช่วยเหลือจากเทพหลายองค์ให้ไม่มีใครมาสู่ขอนางไซคี (เพราะคิดเอาเองว่านางอยู่สูงเกินกว่าจะเอื้อมถึง ก็เลยไม่มีใครมาขอ) กระทั่งพี่สาวของนางออกเรือนกันไปหมด พ่อแม่ของนางจึงต้องอ้อนวอนบวงสรวงเทพอพอลโล เทพแห่งการพยากรณ์ว่า เมื่อไรนางจึงจะได้พบเนื้อคู่ และเนื้อคู่เป็นใคร อยู่ที่ไหน เทพอพอลโลก็พยากรณ์ว่า คู่ครองของนางไซคีไม่ใช่มนุษย์ แต่เป็นอมนุษย์ และรอคอยนางที่ยอดเขา แต่นางจะต้องไม่มองดูคู่ครองของเธอโดยเด็ดขาด ด้วยความเศร้า ทั้งพ่อและแม่ โดยความเห็นชอบของนางไซคี จึงแห่ไปส่งนางไซคีที่ยอดเขาและทิ้งไว้เพียงลำพัง เทพเสฟไฟรัส (Zephyrus) เทพประจำลมตะวันตกจึงพัดพาเธอไปยังปราสาทที่กามเทพคิวปิดเนรมิตไว้ ห้อมล้อมด้วยหุบเขาซึ่งมีธรรมชาติอันสวยงาม ตกกลางคืน คิวปิดก็มาครองคู่อยู่กับไซคี โดยนางมองไม่เห็นว่าเขามีหน้าตาเป็นอย่างไร พอรุ่งสาง คิวปิดก็จากไป ท่ามกลางความสุขสบายนั้น คิวปิดขอคำมั่นสัญญาจากนางไซคีว่าจะไม่จุดไฟหรือพยายามมองเห็นตัวเขาว่าหน้าตาเป็นอย่างไร ไซคีก็รับปากด้วยตรงกับคำพยากรณ์ของเทพอพอลโล

          ต่อมา นางไซคีได้เชื้อเชิญพี่สาวทั้งสองของนางมาเที่ยวยังปราสาท ด้วยความยินยอมอย่างไม่เต็มใจนักของคิวปิด พี่สาวของนางมาพบเห็นปราสาทที่งดงาม ก็รู้สึกอิจฉาในโชคลาภวาสนาของน้องสาว จึงยุยงให้ไซคีลอบดูตัวสามี โดยวางแผนไว้ว่า หากพบเห็นว่าเป็นอมนุษย์ที่น่าเกลียดก็ให้ฆ่าเสีย นางก็ดันเชื่อในคำยุยงนั้น ซ่อนตะเกียงและมีดเอาไว้ใต้เตียง เมื่อคิวปิดมาและหลับไป นางจึงลอบจุดตะเกียงส่องดูสามี เธอจึงพบว่าสามีของนางเป็นชายหนุ่มรูปงามกว่าชายใดๆที่เธอเคยพบมา ทันใดนั้น น้ำมันตะเกียงก็ หยดลงต้องกายคิวปิดจึงตื่นขึ้น และเมื่อเห็นว่าภรรยาของตนละเมิดคำมั่นสัญญาที่ให้ไว้ คิวปิดจึงบอกนางว่า “ความรักไม่อาจดำรงอยู่ได้ ถ้าปราศจากความไว้วางใจ ข้าจะลงโทษเจ้าด้วยการจากเจ้าไปตลอดกาล” แล้วก็บินจากไป พร้อมกันนั้นปราสาทและอุทยานที่งดงามพลันอันตรธานหายไปด้วย

          นางไซคีรู้สึกตัวทันทีว่า ทำผิดพลาดอย่างมหันต์ไปเสียแล้ว จากนั้นนางจึงออกเที่ยวตามหาสามีของนาง ถึงตอนนี้เรื่องราวการผจญภัยของนางจะค่อนข้างยืดยาว จึงขออนุญาตตัดตอนไปตอนสุดท้ายว่า เมื่อนางได้ทำงานตามคำสั่งของเทพีวีนัสเพื่อไถ่โทษอย่างยากลำบากและเสี่ยงอันตรายถึง 3 ภารกิจแล้ว คิวปิดได้ทูลขอมหาเทพซีอุสเกลี้ยกล่อมเทพีวีนัสให้ยกโทษให้นางและบันดาลให้นางเป็นอมตะเช่นเดียวกับเทพแล้ว ไซคีจึงได้ครองคู่กับคิวปิดอย่างมีความสุขตลอดมา หากเราถอดความหมายตรงนี้มาใช้ในทางโหราศาสตร์แล้วก็จะได้ว่า ชีวิตครอบครัว (คิวปิโด) จะดำรงอยู่ได้ก็ต่อเมื่อมีความไว้วางใจซึ่งกันและกัน และหากเกิดอุปสรรคใดๆขึ้นมา ครอบครัวนั้นก็ต้องฝ่าฟันอุปสรรค และจะได้รับความสุขเป็นรางวัล

ความหมายจากสัญลักษณ์ดาว

          สัญลักษณ์ของคิวปิโด ประกอบด้วย สัญลักษณ์ของดาวพฤหัส และดาวศุกร์ ซึ่งหมายถึง ความสำเร็จของความรัก นั่นคือ เมื่อคนเรารักกันและประสบความสำเร็จก็เกิดการแต่งงานมีครอบครัว หรือในกรณีของคนที่มีแนวคิดไปในทางเดียวกัน เมื่อคบหากันแล้วถูกชะตา ก็เกิดการรวมกลุ่มเป็นชมรม สมาคม หรือหุ้นส่วนกันขึ้น

          ถ้าวิเคราะห์อย่างละเอียดในเชิงภาษาสัญลักษณ์ จะพบว่า พฤหัส ประกอบด้วย รูปพระจันทร์เสี้ยวทางด้านซ้าย (การรับรู้ผ่านสมองซีกซ้ายหรือจิตสำนึก) เชื่อมด้วยกางเขนแห่งความเป็นจริงทางด้านขวา บ่งบอกถึงแรงผลักดันสำหรับการแสวงหาและขยายตัวในโลกความเป็นจริง เมื่อมารวมกับศุกร์ ซึ่งเป็นรูป วงกลม (จิตวิญญาณ พลังงานแห่งชีวิต) อยู่บนกางเขน (ความเป็นจริงของชีวิต) อันหมายถึง ความสอดคล้องกันในโลกความเป็นจริงจากการมีอุดมคติหรือค่านิยมเหมือนกัน ดังนั้น เมื่อแปลรวมกันก็จะหมายถึง แรงผลักดันที่จะแสวงหาและขยายตัว ผ่านแนวทางที่มีความสอดคล้อง (Harmonize) ทางด้านอุดมคติหรือค่านิยม จนเกิดผลในโลกแห่งความเป็นจริง

ความหมายโดยย่อ

          ครอบครัว, การสมรส, ศิลปะ, การรวมกันเป็นหมู่คณะ, สมาคม, การพบปะสังสรรค์, บริษัท, การสังเคราะห์, ทรัพย์สมบัติ
          การผูกขาด, เล่นพรรคเล่นพวก, แก๊งค์, พวกมากลากไป
          พันธุกรรมที่ถ่ายทอดกันมา, อวัยวะภายในทุกส่วน

คำอธิบาย

          เมื่อคู่รักเกิดความรักและใช้ชีวิตร่วมกัน เป็นผลให้เกิดบุตร ครอบครัวก็ย่อมเกิดขึ้น ความเป็นครอบครัวเดียวกันนั้นย่อมมีพื้นฐานมาจากความรัก ความเข้าใจ และมีความสอดคล้องกัน ภาษาโบราณอาจเรียกว่า ถูกชะตากัน ถ้าเป็นภาษาคอมพิวเตอร์ก็อาจเรียกว่า ซิงค์ (Synchronize) กันได้ แต่ในทางศิลปะ จะใช้คำว่า Harmonize ซึ่งกันและกัน จะสังเกตว่า คิวปิโดจะแสดงออกให้โลกภายนอกเห็นอย่างชัดเจนว่า เกิดเป็นครอบครัว ซึ่งจะมากกว่าดาวศุกร์ที่หมายถึงความรัก โดยอาจยังไม่แสดงออกให้ผู้อื่นเห็นอย่างชัดเจนก็ได้

          ความหมายเชิงปรัชญานี้ เมื่อนำไปใช้กับเพื่อน มิตรสหาย ก็จะหมายถึง การที่คนที่มีความคิดความอ่าน ความเชื่อ ความชอบ รสนิยม หรือพื้นฐานชีวิตคล้ายๆกัน มาจับมือกัน พบปะสังสรรค์ รวมกลุ่มเป็นชมรม สมาคม พรรค หรือบริษัท ขึ้น

          ที่ว่าคิวปิโดหมายถึง ศิลปะ นั้น มาจากการที่ศิลปะเป็นการถ่ายทอดความงาม ความรู้สึก ในจิตใจของศิลปิน ออกมาเป็นชิ้นงานสู่โลกภายนอก เช่น ภาพวาด งานปั้น ดนตรี ภาพยนตร์ ฯลฯ ที่คนอื่นสามารถมองเห็นหรือรับรู้ได้ ซึ่งก็มีความหมายเชิงปรัชญาเหมือนกับที่อธิบายไว้ข้างต้น

          ในทางโหราศาสตร์การแพทย์ คิวปิโดหมายถึงกลุ่มอวัยวะหรือเนื้อเยื่อที่รวมกันเป็น เซล (Cells) เส้นประสาท กล้ามเนื้อ และเส้นเลือด นั่นมาจากความหมายการรวมตัวกันเป็นหนึ่งเดียวของคิวปิโดนั่นเอง

ลักษณะการสำแดงผล (External/Internal Octave)

          คิวปิโดมีความหมายคล้ายกับดาวศุกร์ แต่คิวปิโดคือ ด้านนอก ส่วนศุกร์คือด้านใน กล่าวคือ ความรัก (ศุกร์) เกิดขึ้นจากด้านในของมนุษย์ เกิดความพอใจ สบายใจ รักใคร่ ชอบพอ เป็นความรู้สึกที่เกิดขึ้นภายในใจก่อน จากนั้นจึงจะสำแดงผลออกไปสู่ภายนอก ในลักษณะของการหมั้น การแต่งงานและการมีครอบครัว 

          หากกล่าวถึงหมู่คณะสมาคม ก็คือคนที่ถูกโฉลกกันมาพบกัน เกิดความผูกพันเกิดขึ้นทางด้านใน (ศุกร์) แล้วสำแดงผลออกไปสู่ด้านนอกในรูปของความเป็นหมู่คณะ ความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน และการสมาคม (คิวปิโด)  

          ส่วนงานศิลปะนั้น ก็จะเริ่มจากความรู้สึกสอดคล้องภายในมนุษย์ (ศุกร์) และถ่ายทอดออกมา ปรากฏสู่ภายนอกเป็นรูปของกิจกรรมทางศิลปในรูปต่างๆ (คิวปิโด)

ความหมายในมิติเวลา (กาละ หรือ Time)

          คิวปิโด จัดว่าเป็น หนึ่งในดาวเคราะห์ทั้งสี่แห่งเวลา ซึ่งประกอบด้วย เนปจูน พลูโต คิวปิโด และฮาเดส โดย คิวปิโด คือ พลังงานการสร้าง ของ อนาคต เพราะเมื่อมนุษย์มารวมตัวกันเป็นครอบครัว หรือสมาคม ย่อมนำไปสู่การสร้างสรรค์ในอนาคต

          ดาวเคราะห์แห่งเวลาทั้ง 4 นี้ ย่อมผูกพันกับจุดเจ้าชะตาที่ว่าด้วยเวลา นั่นคือ อาทิตย์ (วัน), จันทร์ (ชั่วโมง) และเมอริเดียน (นาที)

เอกสารอ้างอิง
1. พล.ต. ประยูร พลอารีย์, คัมภีร์สูตรพระเคราะห์สนธิ, โรงเรียนโหราศาสตร์กรุงเทพ.
2. มาลัย (จุฑารัตน์), ตำนานกรีก-โรมัน (ฉบับสมบูรณ์), สำนักพิมพ์พิมพ์คำ, 2548. 
3. Ruth Brummund and Udo Rudolph, Handbook of Techniques for the Hamburg School, Witte-Verlag, 1992.
4. Penelope Bertucelli, Uranian Astrology Manual : Cosmobiology Conference August 17-20, Penelope Publications, 1995.
5. L Blake Finley, Astronomical Data for the Transneptunian factors of Alfred Witte and Friedrich Sieggrün, The Uranian Institute, March 2007
6. http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page
7. http://www.astrologicpc.de